Yüksek Topuklu Ayakkabılar ve Damar Sağlığınız

Yüksek topuklu ayakkabılar kadınların gardıroplarında vazgeçilmez parçalar arasındadır. Giysileri şık ve zarif bir görüntüyle tamamladıkları için sıklıkla tercih edilirler. Ayrıca yüksek topuklu ayakkabılar kadınların daha uzun görünmesini ve kendilerini daha feminen hissetmelerini de sağlar.

Bunun yanında, yüksek topuklu ayakkabılar bacak toplardamar sağlığınız için ideal değildir. Topuk yüksekliği arttıkça bacaklarınızdaki toplardamar kan akışının daha olumsuz etkilendiğini söyleyebiliriz. Bu olumsuz etkiyi daha iyi anlayabilmek için öncelikle bacak toplardamarlarındaki normal kan dolaşımına birlikte göz atalım.

Bacak Toplardamarındaki Normal Kan Akışı Nasıldır?

Bacaklardaki toplardamarlarda kirli (oksijen içeriği düşük) kan bulunur. Toplardamarlardaki bu kan ayak bileklerinden kasıklara ve ardından kalbe doğru geri taşınır. Yerçekimi kuvvetine zıt doğrultuda yani aşağıdan yukarıya bir kan akışı söz konusudur. Kanın bacaklardan kalbe doğru geri dönmesini borular, pompalar ve kapakçıklardan oluşan bir mekanizma sağlar. Bacaklardaki toplardamarlar kanı taşıyan borulardır. Diz altı baldır bölgesindeki kaslar yürüyüş sırasında kasılıp gevşeyerek toplardamarlardaki kanın yukarıya kalbe doğru geri pompalanmasını sağlar. Bu amaçla çalışan baldır ve ayak kas pompası vardır (1-3). Toplardamarlar içerisindeki kapakçıklar da kanın aşağıdan yukarıya doğru tek yönlü akışına izin veren ve geri kaçışını engelleyen bir tür emniyet valfi gibi çalışırlar (4, 5). 

Çıplak ayak ya da düz ayakkabılar ile yürüdüğünüzde ayak ve baldır kaslarınız iş birliği içinde çalışarak bacaklarınızdaki toplardamarlarda ideal kan dolaşımına yardımcı olur. Ayağınızı her kaldırdığınızda ayağınızdaki toplardamarlar kanla dolar. Ayağınızın zemine temas eden ilk noktası topuğunuz ve ayak tabanı olacağından ayağınızdaki toplardamarlardaki kan baldır toplardamarlarına iletilir. Ardından baldır kasları kasılarak kanı derine ve yukarıya kalbe doğru pompalayacaktır. 

Yüksek Topuklu Ayakkabıların Bacak Kan Dolaşımı Üzerine Olumsuz Etkileri

Yüksek topuklu ayakkabı giydiğinizde ayağınız asla zeminde düz durmaz, doğal yürüyüş hareketinin dinamiği değişir ve normal fizyolojik mekanizmaları bozulur. Yüksek topuklu ayakkabılar, ayaklarınız ve bacaklarınızın zorla belli bir şekle girmesine neden olur ve vücut ağırlığınız ayağınızın ön kısmı ve ayak parmaklarınıza yönelir. Baldır kaslarınız kasılı şekilde kaldığı için sağlıklı şekilde kasılıp gevşeyemez. Bu nedenlerle bacak toplardamarlarındaki kanın boşaltılarak kalbe geri dönüşü yeterince sağlanamaz. Bu da uzun süre içerisinde kanın bacaklarda özellikle diz altı bölgesinde göllenmesine ve varis yakınmalarınızın artmasına neden olur. 

Bir bilimsel çalışmada (6), herhangi bir toplardamar hastalığı olmayan 30 kadın farklı topuklu ayakkabıların bacak toplardamar fonksiyonları üzerine etkisi açısından değerlendirilmiştir. Çalışmaya katılanlar 4 gruba ayrılmıştır; a) çıplak ayak b) 3,5 cm yüksekliğinde topuklu ayakkabı c) 7 cm yüksekliğinde ince topuklu ayakkabı (stiletto) ve d) 7 cm yüksekliğinde platform topuklu ayakkabı. Çalışma sonucunda, 7 cm yüksek topuklu ayakkabıların baldır kas pompası fonksiyonunu belirgin derecede olumsuz etkilediği bildirilmiştir. Bu sonuçlar, sürekli yüksek topuklu ayakkabı giymenin bacaklarda toplardamar kan basıncının artmasına (venöz hipertansiyon) katkıda bulunacağını işaret eder. 

Sonuç olarak, yüksek topuklu ayakkabı giymek direkt olarak varis oluşumuna neden olan bir faktör değildir. Bunun yanında, sürekli ve sık yüksek topuklu ayakkabı giymek yukarıda bahsettiğim mekanizmalar aracılığıyla bacak toplardamarlarınızda kan göllenmesine ve toplardamar kan basıncının artmasına (venöz hipertansiyon) neden olur. Venöz hipertansiyon da bacak ağrısı ve şişliği gibi varis yakınmalarınızın artmasına ve uzun vadede varis oluşumuna katkıda bulunur. 

Yüksek Topuklu Ayakkabılardan Vazgeçemeyenler İçin Öneriler 

Yüksek topuklu ayakkabılarınızdan vazgeçemiyorsanız ya da işiniz nedeniyle giymek zorundaysanız size önerilerim; 

• Yüksek topuklu ayakkabıları mümkünse sadece özel günlerde kullanın
• Topuk yüksekliğinin belli bir miktarı aşmamasına dikkat edin
• Mümkünse yüksek topuklu ayakkabınızı uygun bir varis çorabı birlikte kullanın. Günümüzde şık ve farklı renklerde varis çorapları bulunmakta. 
• Otururken ya da ayaktayken parmak uçlarınızda yükselme egzersizi yaparak baldır kaslarınızı çalıştırın
• Eğer toplardamar hastalığı belirtileri ya da varisleriniz varsa varis hasta grubu ile özel olarak ilgilenen bir Kalp ve Damar Cerrahisi uzman doktoruna görünün 

Şıklığınızdan ödün vermediğiniz ve sağlıklı bacaklara sahip olduğunuz bir yaşam dilerim. 

Kaynaklar

1. Raju S ve ark. Ambulatory venous pressure, air plethysmography and the role of calf venous pump in chronic venous disease. J Vasc Surg Venous Lymphat Disord 2019;7:428-40. 
2. Willimas KJ ve ark. The calf muscle pump revisited. J Vasc Surg Venous Lymphat Disord 2014;2:329-34. 
3. Dymarek R ve ark. Physiotherapy potentials improve the calf muscle pump function in chronic venous insufficiency. Wiad Lek 2014;67:112-8.  
4. Meisner MH. Lower extremith venous anatomy. Semin Intervent Radiol 2005;22:147-56. 
5. Bemmelen PS ve ark. The mechanism of venous valve closure. Arch Surg. 1990;125:617–619.
6. Filho ve ark. Influence of high-heeled shoes on venous function in young women. J Vasc Surg 2012; 56: 1039-44.