Varis İlaçları Gerçekten İşe Yarıyor Mu?

Toplardamarlar içerisindeki kan akımının sağlıklı şekilde gerçekleşmesine yardımcı olan kapakçıkların bozulması ya da bazen geçirilmiş pıhtıya bağlı tıkanıklık sonucunda toplardamar yetmezliği (venöz yetmezlik) gelişir.

Toplardamar yetmezliği ve sonuçta gelişen toplardamar içi basınçta artış (venöz hipertansiyon) varislerin en sık nedenidir. Varisler; bacaklarda ağırlık ve yorgunluk hissi, baldırlarda ağrı, şişlik, ciltte kaşıntı ve gece krampları gibi yakınmalara yol açar. İlerleyen dönemlerde varislerde pıhtı oluşması ya da varis yarası gibi ciddi sonuçlar da oluşabilmektedir.  

Varisli hastalara reçete edilen ilaçlar ‘flebotonik’ ya da ‘venoaktif’ olarak adlandırılmaktadır (1). Bu ilaçlar oldukça yaygın şekilde kullanılmalarına rağmen varise neden olan toplardamar yetmezliğini ortadan kaldırmaz. Bu ilaçlar, hastalardaki varislerin neden olduğu yakınmaların şiddetini ve sıklığını azaltır. Bu yazıda flebotonik olarak gruplandırılan bu ilaçlarla bağlantılı bilgiler bulabilirsiniz. 

Varis İlaçlarına Genel Bakış

Flebotonik ilaçlar, kronik toplardamar yetmezliği tedavisinde yaygın olarak kullanılan ilaçlardır. Bu ilaçların çoğu bitkilerden elde edilen doğal flavanodileri içerir. Bunun yanında, bu grupta sentetik içerikli ilaçlar da bulunmaktadır.

Flebotonik ilaçlar dört temel kategoriye ayrılır (3); 

1. Benzopironlar: coumarin, diosmin ve mikronize saflaştırılmış flavanoid fraksiyonu
2. Saponinler: at kestanesi özütü vb
3. Diğer bitkisel özütler: antosiyaninler
4. Sentetik ürünler: benzaron ve kalsiyum dobesilat

Bu ilaçların temel etki mekanizmaları arasında venöz tonusda artış, ödem azaltıcı etki ve kronik toplardamar yetmezliği geç evrelerindeki birçok tetikleyici faktörü önlemeleri sayılabilir. Flebotonik ilaçlar hastalardaki ağrı, kramp, ağırlık hissi, uyuşukluk ve dolgunluk hissinde belirgin derecede azalma sağlarlar (4). Mikronize saflaştırılmış flavanoid fraksiyonu (MPFF); hesperidin, diosmetin, linarin ve isorhoifolin gibi ek flavanodiler içerdiği için etkinliği yüksektir (5). Toplardamar yetmezliğinin neden olduğu klinik belirtiler ve yakınmaların temelinde kapakçıkların bozulması sonucunda artmış toplardamar kan basıncı (venöz hipertansiyon) yer alır. Kapakçıkların bozulması ise damar duvarında zayıflık ve gevşemeye bağlı oluşan toplardamardaki genişlemeye bağlıdır. MPFF, toplardamardaki bu gevşemeyi (venöz tonusda azalma) düzelterek bacak ödemini azaltır. MPFF etki mekanizmaları arasında antioksidan etkinlik, aktive olmuş beyaz kan hücrelerinin (lökosit) neden olduğu yangısal reaksiyonların önlenmesi ve kılcal damarlardaki artmış geçirgenliğinin azaltılması sayılabilir (5). 

Toplardamar yetmezliğinde, kapakçıkların bozulması nedeniyle ve yer çekimi etkisiyle gün içerisinde baldır ve ayak bileği bölgesindeki toplardamarlarda kan göllenir. Toplardamar içerisindeki kan basıncı artar (venöz hipertansiyon), kanın şekilli elemanları (lökosit) ve birtakım moleküller toplardamar dışına sızarak yangısal reaksiyona yol açar. Yangısal reaksiyonlar, ayrıca toplardamarlar içerisindeki kapakçıkların daha fazla bozulmasına da katkıda bulunmaktadır. Venöz hipertansiyonda kanın sıvı kısmının damar dışına ve doku aralığına sızması da ödeme yol açmaktadır. MPFF ve diğer ilaçlar bu mekanizmaları önleyerek hastanın yakınmalarını azaltır ve yaşam kalitesini arttırırlar (6, 7). 

Varis İlaçlarının Kullanımı

Varis ilaçlarının, sadece bacak ağrısı gibi yakınmaları olan ama muayene ya da ultrasonografik incelemede herhangi bir anormal bulgusu olmayan başlangıç evresinden, ayak bileğinde aktif varis yarası bulunan ileri evrelere kadar tüm hastalarda kullanılması önerilmektedir (8). Bu ilaçların kullanılmasındaki temel amaç hastaların bacak ağrısı ve şişliği gibi yakınmalarını azaltmak ve yaşam kalitesini arttırmaktır. MPFF içeren ilaçların ise özellikle ileri evrelerde oluşabilen varis yarası tedavisinde yaranın iyileşmesine yardımcı olduğu da bildirilmiştir (9). Saponin ilaç grubundaki at kestanesi özütünde bulunan aescin, bir bilimsel çalışmada hastalardaki bacak ağrısı yakınmasını belirgin oranda azaltmıştır (10). Diğer bir ilaç olan kalsiyum dobesilatın ise toplardamar yetmezliği olan hastalarda varis çorabı ile birlikte kullanıldığında bacak ödemini ve diğer yakınmaları belirgin derecede azalttığı bildirilmiştir (11). 

Toplardamar yetmezliği ve varisleri olan bir hastada, toplardamarlar içerisindeki kapakçıklar ileri derecede bozulmuşsa ve eşlik eden ciddi kanın geri kaçışı (venöz reflü) varsa varis ilaçları bu durumu düzeltemez. Yukarıda da ayrıntılı olarak açıklandığı üzere, sadece hastanın yakınmalarını azaltırlar. İleri derecede toplardamar yetmezliği olan hastalarda damar içi lazer (endovenöz lazer ablasyon), mikro cerrahi (mini flebektomi) ya da köpük skleroterapi gibi tedaviler gerekebilir. Varis ilaçları bu tedavilerin gerekliliğini ortadan kaldırmaz. Kılcal damar varisleri, özellikle kadın hastaları neden oldukları kötü görüntü nedeniyle estetik açıdan rahatsız etmekte ve psikolojik durumlarını olumsuz etkilemektedir. Bu kötü görüntünün varis ilaçları ile düzeltilmesi de mümkün değildir. 

Varis ilaçlarının ne kadar süreyle kullanılması gerektiği hastalar tarafından oldukça sık sorulmaktadır. Bu süre konusunda kesin bir bilimsel görüş birliği bulunmamaktadır. Bu ilaçların yol açtığı yan etki sıklığı ve ciddiyeti oldukça düşük olduğu için nispeten güvenle ve sorunsuz şekilde kullanılabilirler. Genel olarak 3 ay süreyle kullanılmaları ve daha uzun süreli kullanımın bir doktor gözetiminde olması uygun olacaktır. Pratik olarak, hastanın yakınmaları olduğu sürece kullanılması, 3 ayda bir birkaç hafta kullanıma ara verilmesi şeklinde yaklaşımlar da bulunmaktadır. 

Flebotonik ilaçların kullanımı sırasında en sık görülen yan etkilerin başında mide ve bağırsak sistemiyle ilgili karın ağrısı, rahatsızlık hissi, kusma ve ishal görülebilir. Bazı hastalarda çok nadiren uykusuzluk, baş dönmesi, baş ağrısı ve yorgunluk da bildirilmiştir. Gebelik ve emzirme dönemlerinde güvenli olarak kullanılabileceklerine yönelik kesin bilimsel kanıtlar bulunmamaktadır. Bu yüzden her ne kadar yan etki ve bebeğe zarar verme riskleri son derece düşük olsa da gebelik ya da emzirme dönemlerinde kullanımları konusu tartışmalıdır. 

Sonuç olarak, varis ilaçları toplardamar yetmezliği ve varisleri olan hastalarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu ilaçları temel görevi varislerin neden olduğu yakınmaları azaltmak ve hastanın yaşam kalitesini arttırmaktır. Varis ilaçları altta yatan ciddi toplardamar yetmezliği ya da kılcal varislerin neden olduğu kötü görüntüyü düzeltmezler. Yan etki sıklığı ve ciddiyeti oldukça düşük olduğu için de güvenle kullanılabilirler. 

Hepinize sağlıklı günler dilerim. 

Kaynaklar:

1. Zapata-Martinez MJ ve ark. Phlebotonics for venous insufficiency. Cochrane Database Syst Rev 2016;4:CD003229. 
2. Carpentier P ve ark. Phlebotonic and compression stocking therapy in venous edema management: an overview of recent advances with a focus on Cyclo 3 Fort and progressive compression stockings. Womens Health (Lond). 2013;9:325-33.
3. Ramelet AA ve ark. Veno-active drugs in the management of chronic venous disease. Clin Hemorheol Microcirc 2005;33:309-319.
4. Boyle P ve ark. Meta analysis of clinical trials of Cyclo 3 Fort in the treatment of chronic venous insufficiency. Int Angiol 2003;22:250-262.
5. Maggioli A. Chronic venous disorders: pharmacological and clinical aspects of micronized purified flavanoid fraction. Phlebolymphology 2016. 
6. Rabe E ve ark. Analysis of the effects of micronized purified flavanoid fraction versus placebo on symptoms and quality of life in patients suffering from chronic venous disease: from a prospective randomized trial. Int Angiol 2015;34:428-436.
7. Allaert FA ve ark. Meta-analysis of the impact of the principal venoactive drugs agents on malleolar venous edema. Int Angiol 2012;31:310-315.
8. Wittens C ve ark. Management of chronic venous disease. Clinical practice guidelins of the European Society for Vascular Surgery (ESVS). Eur J Vasc Endovasc Surg 2015;49:678-737.
9. Gohel MS ve ark. Pharmacological agents in the treatment of venous disease: an update of the avaliable evidence. Curr Vasc Pharmacol 2009;7:303-8.
10. Pittler MH ve ark. Horse chestnut seed extract for chronic venous insufficiency. Cochrane Database Syst Rev 2012;11:CD003230.
11. Rabe ve ark. Calcium dobesilate in patients suffering from chronic venous insufficiency: a double-blind, placebo-controlled, clinical trial. Phlebology 2011;26:162-8.